Waar beleggen eerder vooral werd gezien als iets voor mensen die al vermogend zijn, is het de laatste jaren steeds toegankelijker geworden voor mensen met een wat kleiner budget. Dat biedt kansen, misschien ook wel voor jou. Als je belegt, dan is het goed om je bewust te zijn van de risico’s van beleggen. Want naast de gebruikelijke risico’s waarvoor betrouwbare beleggingsplatforms je in de kleine lettertjes waarschuwen, is de kans steeds groter dat je vroeg of laat wordt geconfronteerd met oplichters (beleggingsfraude).
Eén van de meest beruchte vormen van beleggingsfraude is het Ponzi-schema. In dit artikel leg ik je uit wat een Ponzi-schema is, hoe je ponzifraude kunt herkennen en hoe je voorkomt dat jij hiervan het zoveelste slachtoffer wordt.
Wat is ponzifraude?
Een Ponzi-schema is een investeringsconstructie waarbij je op basis van valse beloften wordt verleid om te investeren. Denk hierbij aan hoge en/of gegarandeerde rendementen. Het geld dat je als investeerder (aanvankelijk) krijgt uitgekeerd is echter geen daadwerkelijk rendement, maar een deel van het geld daat nieuwe investeerders inbrengen. In plaats van echte winsten te genereren, blijft het systeem afhankelijk van een constante toestroom van nieuwe beleggers. Zodra die niet of niet snel genoeg meer instappen, droogt de geldstroom op en stort het schema in elkaar.
Het systeem is trouwens vernoemd naar de bedenker, de Italiaans-Amerikaanse zakenman Charles Ponzi. Hij bedacht het frauduleuze investeringsplan in februari 1920, in juli van dat jaar had hij er al miljoenen dollars mee verdiend. Met het grote geld kwamen echter ook de eerste twijfels over de betrouwbaarheid. Uiteindelijk viel Ponzi door de mand en werd veroordeeld tot vijf jaar cel.
Hoe herken je ponzifraude?
Ponzifraude is dus al heel oud. Toch is het voor veel mensen een onbekend begrip. Als je gaat beleggen, dan is het belangrijk dat je weet wat een Ponzi-schema is en hoe je het kunt herkennen. Gelukkig zijn er genoeg rode vlaggen waardoor je ponzifraude zou moeten kunnen herkennen. Ik noem er zeven!
1. Buitenproportioneel hoge rendementen (zonder risico)
Oplichters beloven vaak rendementen die ongebruikelijk hoog zijn, meestal gepaard met de belofte dat het rendement gegarandeerd is en zonder risico. Dit is een knettergrote, knalrode vlag. Een betrouwbaar platform zal namelijk nooit een bepaald rendement garanderen en al helemaal geen tientallen procenten. Onthoud goed: als iets te mooi klinkt om waar te zijn, dan is het dat waarschijnlijk ook!
2. Gebrek aan transparantie
Een Ponzi-schema is vaak ondoorzichtig. Als je de schil met mooie beloftes en vage termen afpelt, dan blijft meestal onduidelijk hoe en waar het geld wordt geïnvesteerd. Grote kans dat het geld überhaupt niet eens wordt geïnvesteerd, maar rechtstreeks in de zakken van de fraudeur(s) verdwijnt.
3. Druk om snel te investeren
Tijdsdruk creëren is een veelgebruikte methode van oplichters om jou een investering te laten doen waar je niet (helemaal) achter staat, of waar je je in ieder geval onvoldoende in hebt kunnen verdiepen. Maar ja, omdat er nog maar drie plekken beschikbaar waren heb je het toch maar gedaan... Zeer tijdelijke of ‘exclusieve’ deals zijn een duidelijke rode vlag.
4. Geen registratie bij toezichthouders
Betrouwbare beleggingsplatforms staan onder controle van toezichthoudende instanties, in Nederland bijvoorbeeld de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Je kunt je voorstellen dat een platform dat is gebaseerd op een Ponzi-schema niet hoeft te rekenen op instemming van de financiële toezichthouder. Check voordat je gaat beleggen dus of het platform waarmee je in zee wilt gaan wel beschikt over een registratie bij de toezichthoudende instantie in dat land, of dat er juist voor wordt gewaarschuwd.
5. Betalingen die alleen van nieuwe investeerders komen
Zoals je in de introductie al hebt kunnen lezen, worden bij ponzifraude geen daadwerkelijke rendementen behaald. Het geld dat wordt uitgekeerd aan huidige investeerders is namelijk afkomstig van geld dat nieuwe investeerders inbrengen. Stopt het beleggingsplatform bijvoorbeeld ineens met uitbetalen, of wordt dit om onduidelijke redenen gepauzeerd? Dan kan het zomaar zijn dat je terecht bent gekomen in een Ponzi-schema.
6. Beperkte toegang tot je geld
Een Ponzi-schema valt in elkaar zodra er geen of te weinig nieuwe investeerders binnenkomen, of wanneer teveel van de huidige investeerders (een deel van) hun geld willen opnemen. Dat laatste zal de fraudeur zoveel mogelijk dichttimmeren. Bijvoorbeeld door te dreigen met hoge boetes als je geld wilt opnemen, je ontmoedigen met lange wachtlijsten of beweren dat je vanwege een ‘speciale handelsstrategie’ helemaal geen geld kunt opnemen.
7. Gebruik van bekende namen of social proof
Zanger René Froger die je een keuken probeert te verkopen, F1-coureur Max Verstappen die de boodschappen namens de gele grootgrutter komt bezorgen, of voetbalster Lieke Martens die de nieuwe pindakaasrepen (nu met 30% minder suiker) aanprijst. Zomaar drie voorbeelden van bekende Nederlanders die door grote bedrijen worden ingezet om hun producten te slijten. Dat is niet zomaar: bekende mensen genieten nou eenmaal een bepaalde status, waardoor ‘gewone’ mensen hen sneller vertrouwen. Daar spelen ponzifraudeurs handig op in. Ze gebruiken vaak advertenties met bekende personen om geloofwaardig over te komen. Want als Art Rooijakkers via hun platform investeert, dan kun jij dat toch ook veilig doen? (spoiler alert: Art Rooijakkers heeft nog nooit van het bewuste platform gehoord!)
Hetzelfde geldt voor reviews van ‘gewone’ mensen. Hiervoor worden profielen opgesteld van niet-bestaande personen, die aansluiten bij specifieke doelgroepen. Hiermee wordt de suggestie gewekt dat mensen die op jou lijken veel geld hebben verdiend via het platform, dus gaat jou dat vast ook lukken!
Hoe kun je ponzifraude voorkomen?
Veel mensen die zijn opgelicht, zeggen achteraf dat ze genoeg signalen hebben gehad dat er iets niet in de haak was, maar dat het verder allemaal heel geloofwaardig klonk. Wat dan vaak overblijft is de vraag: hoe kon ik nou ooit zo stom zijn om hier in te trappen?
Dat is op zich goed nieuws voor jou, want blijkbaar valt een Ponzi-schema met de juiste kennis te doorzien. Als je je nu al bewust bent van de signalen, dan zul je ze makkelijker herkennen en kunnen voorkomen dat ook jij het slachtoffer wordt van ponzifraude.
Hierboven heb ik zeven rode vlaggen genoemd. Als je er wordt geconfronteerd met één of zelfs meerdere van deze signalen, dan is de kans groot dat je te maken hebt met een Ponzi-schema.
Ik vertaal ze voor het gemak nog even naar concrete actiepunten:
Doe je eigen onderzoek
Controleer of het platform is geregistreerd bij de AFM of een andere toezichthoudende instantie. Ga niet af op een registratienummer of keurmerk dat vermeld staat op de website van het platform zelf, maar zoek het actief op op de website van de toezichthouder.
Wees kritisch over beloften van hoge of gegarandeerde rendementen
Bij legitieme beleggingsplatforms ligt het verwachte rendement vaak tussen de 2 en 8 procent. Meestal worden verschillende scenario’s geschetst: die van een ongunstig verloop, een normaal verloop en een gunstig verloop. Ponzifraudeurs kennen maar één scenario: ze beloven jou gegarandeerd gouden bergen. Maar let op: een gegarandeerd rendement bestaat helaas niet!
Vraag om transparantie
Als (potentiële) investeerder heb jij het recht op inzicht in de strategie: wat gaat er met jouw geld gebeuren? Wanneer dit om wat voor reden dan ook niet duidelijk is, is het belangrijk om dit verder uit te pluizen.
Neem je tijd
Een betrouwbaar platform zal je de tijd geven om tot een weloverwogen besluit te komen. Neem dus de tijd om tot een goed oordeel te komen. Beter een kans gemist, dan je geld kwijt, toch?
Wat moet je doen als je al hebt geïnvesteerd in een Ponzi-schema?
Wanneer je vermoed dat je geld hebt geïnvesteerd in een Ponzi-schema, is het belangrijk dat je geen extra geld inbrengt. Ook niet als het platform beweert dat je jouw geld terug kunt krijgen als je nog één laatste bedrag overmaakt. Dat geld ben je dan namelijk ook kwijt.
Wat je verder kunt doen:
- Meld de fraude bij de AFM en de Fraudehelpdesk.
- Doe aangifte bij de politie.
- Neem contact op met je bank om te kijken of je jouw geld nog terug kunt krijgen.
- Als dat niet kan, schakel dan juridische hulp in om de mogelijkheden voor compensatie te onderzoeken.
Conclusie
Je weet nu wat ponzifraude is, hoe je het herkent en hoe je voorkomt dat je slachtoffer wordt. Door op te letten op de rode vlaggen, zoals onrealistische rendementen, gebrek aan transparantie en druk om snel te investeren, kun je jezelf beter beschermen tegen oplichters.
Beleggen biedt mooie kansen, maar het brengt ook risico’s met zich mee. Het gevaar van ponzifraude is echt, en het kan iedereen overkomen als je niet alert bent. Door de signalen serieus te nemen, verklein je de kans dat jij slachtoffer wordt van een slimme oplichter.
Ik schreef dit artikel om jou te helpen veiliger te beleggen en de risico’s van fraude te herkennen. Veel beleggers zijn jou voorgegaan en dachten ook dat het hen niet zou overkomen. Door deze kennis toe te passen, sta jij sterker in je schoenen.
