Waar voorheen sparen de onbetwiste norm was in Nederland, zien banken en beleggingsplatforms dat steeds meer Nederlanders aan het beleggen slaan. Naar schatting belegt inmiddels eenderde van de volwassen Nederlanders. Daarmee blijven ‘we’ nog wel ver achter bij bijvoorbeeld de Verenigde Staten, waar bijna tweederde van de volwassenen beleggingen heeft.
Enerzijds is beleggen toegankelijker geworden door de introductie van laagdrempelige platforms en een diverser aanbod aan beleggingsopties. Anderzijds is sparen minder aantrekkelijk geworden vanwege de lage(re) spaarrentes. De verwachting is dat beleggen ook de komende jaren in populariteit zal toenemen. Misschien ben je zelf ook wel van plan om te gaan beleggen, of doe je dat al. In dat geval is het goed om je bewust te zijn van de risico’s van beleggen. En dan bedoel ik niet de gebruikelijke risico’s waar een betrouwbaar beleggingsplatform je op zal wijzen (met name onvoorspelbare economische factoren). De risico’s die ik in dit artikel bespreek hebben betrekking op beleggingsfraude.
Wat is beleggingsfraude?
Een beknopte definitie van beleggingsfraude is: een vorm van oplichting waarbij je wordt overgehaald om geld te investeren in een niet-bestaand project. Maar let op: beleggingsfraude is een veelkoppig monster! Het komt voor in allerlei soorten en maten. Met de toegenomen populariteit van beleggen is ook beleggingsfraude toegenomen. Keiharde cijfers over het aantal slachtoffers zijn er niet, omdat veel mensen uit angst of schaamte nooit melding maken van het feit dat ze zijn opgelicht. Duidelijk is dat het om steeds meer mensen gaat en dat de bedragen ook steeds hoger worden. Gemiddeld gaat het in Nederland om zo’n 25.000 euro, in totaal om miljoenen en wereldwijd zelfs om miljarden euro’s.
Voorbeelden van beleggingsfraude
Zoals ik al schreef kan beleggingsfraude vele vormen aannemen. Ik noem een paar voorbeelden:
Ponzifraude
Een frauduleus investeringssysteem waarbij uitbetalingen aan investeerders worden gedaan met het ingelegde geld van nieuwe investeerders. Het systeem houdt stand zolang er nieuwe investeerders instappen.
Pyramidespel
Vergelijkbaar aan het Ponzi-schema, maar in dit geval krijgen investeerders pas uitbetaald als ze zelf nieuwe investeerders hebben aangebracht.
Pump-and-dump
Oplichters hypen een onbekend aandeel of cryptomunt waardoor de prijs kunstmatig wordt opgedreven. Vervolgens verkopen ze hun eigen aandelen of crypto zodat zij er met een dikke winst vandoor gaan en de andere, nietsvermoedende investeerders met een waardeloze portefeuille achterblijven.
Neppe cryptovaluta-projecten
Fraudeurs promoten een cryptomunt of -platform dat er weliswaar betrouwbaar uitziet, maar in werkelijkheid helemaal niet bestaat, of waar ze zelf achter zitten.
Spookbeleggingsfondsen
Oplichters bieden investeringsfondsen aan die op papier aantrekkelijk lijken, maar in werkelijkheid niet bestaan.
Hoe herken je beleggingsfraude?
Door de opkomst van digitale financiële producten en sociale media zijn fraudeurs steeds moeilijker te herkennen. Toch zijn er genoeg signalen waaraan je een scam kunt herkennen. Onthoud in ieder geval dat wanneer een aanbod te mooi lijkt om waar te zijn, de kans groot is dat het ook daadwerkelijk niet waar is. Nog een aantal rode vlaggen zijn:
Onrealistische beloftes
Wanneer je een aanbod of advertentie ziet waarin gegarandeerde winsten worden beloofd of waarin wordt beweerd dat je investering risicoloos is, dan heb je vrijwel zeker te maken met oplichters. Een belangrijk kenmerk van beleggen is dat het onvoorspelbaar is. Je hebt vooraf dus geen garanties over rendementen en zonder risico is een belegging nooit.
Tijdsdruk
Een kat in het nauw maakt rare sprongen, en dat geldt ook voor een belegger die onder druk wordt gezet om snel een beslissing te nemen. Dat weten oplichters maar al te goed en daar maken ze handig gebruik van. Met kreten als ‘Aanbod geldt nog maar drie uur!’ of ‘Nog maar twee plekken beschikbaar!’ willen oplichters voorkomen dat je kritisch nadenkt over het aanbod.
Weinig transparantie
Een betrouwbaar beleggingsaanbod is voorzien van uitgebreide documentatie. Wanneer dit ontbreekt, of de onderbouwing blijft hangen in vage algemeenheden, dan is dat een duidelijke rode vlag.
Neppe reviews en aanbevelingen
Oplichters zetten neppe reviews en aanbevelingen in als wapen om jou ervan te overtuigen dat hun aanbod betrouwbaar is. Denk hierbij aan een bekende tv-persoonlijkheid die cryptoplatform X aanprijst, of juist een heel ‘gewoon’ iemand die binnen no-time rijk is geworden dankzij belegging Y.
Niet-geregistreerde of buitenlandse aanbieders
Financiële toezichthouders houden lijsten bij van betrouwbare en juist onbetrouwbare beleggingsplatforms. In Nederland gebeurt dit door de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Als een platform niet staat geregistreerd bij de AFM, dan kun je checken of het bekend is bij de toezichthouder in het land van herkomst.
Hoe kun je jezelf beschermen tegen beleggingsfraude?
De grote vraag is natuurlijk: hoe voorkom je nou dat je zelf slachtoffer wordt van beleggingsfraude? Ik heb slecht nieuws én goed nieuws voor je. Het slechte nieuws is dat het helaas niet helemaal is uit te sluiten dat je nooit zult vallen voor de mooie praatjes van een oplichter. Het goede nieuws is dat je zelf voorzorgsmaatregelen kunt nemen waarmee je de kans dat dit gebeurt erg klein wordt. Dit zijn ze:
Onderzoek het bedrijf of platform
De boel online even natrekken is zo gepiept. Check bijvoorbeeld of er onafhankelijke reviews over het platform zijn en nog eenvoudiger: in een handomdraai controleer je of het bedrijf staat geregistreerd bij de AFM (of dat ze er juist voor waarschuwen).
Gebruik de checklists van de AFM
Over de AFM gesproken: ze bieden online hulpmiddelen waarmee je zelf de betrouwbaarheid van een beleggingsaanbod kunt controleren.
Wees kritisch op ongevraagde aanbiedingen
Krijg je zomaar een e-mail met een ‘niet te missen aanbod’ of zie je op Facebook een bekend persoon een of ander beleggingsplatform aanprijzen? Controleer dan goed of dit wel betrouwbaar is (spoiler alert: waarschijnlijk niet).
Vraag advies aan een financieel expert
Als je twijfelt over een aanbod, dan kun je altijd nog de hulp inschakelen van een financieel expert. Zij kunnen vaak goed inschatten of een aanbod betrouwbaar is en of het past bij jouw situatie. Hier geldt natuurlijk dat je vooraf goed onderzoekt of de financieel expert zelf betrouwbaar is.
Wat moet je doen als je slachtoffer bent geworden van beleggingsfraude?
Is een oplichter je toch te slim af geweest en heb je geïnvesteerd in een niet-bestaand platform of project? Dan is het tijd voor damage control. Door de volgende stappen te ondernemen kun je de schade zoveel mogelijk beperken:
Neem contact op met je bank
Voorkom dat je nog meer geld kwijt bent aan de oplichters. In het gunstigste geval kan de bank een transactie nog blokkeren of terugboeken.
Meld de oplichting bij relevante instanties
Doe altijd aangifte bij de politie en meld het bij de Fraudehelpdesk en de AFM. Hoe meer meldingen, hoe groter de kans dat de oplichters (vroeg of laat) worden gepakt.
Denk aan je mentale gezondheid.
Ik wil je geen depressie aanpraten, maar opgelicht worden gaat de meeste mensen niet in de koude kleren zitten. Naast de financiële schade is ook de emotionele impact groot. Gevoelens van wantrouwen en schaamte maken dat veel slachtoffers de situatie voor zichzelf houden, maar het is juist belangrijk om dit te bespreken met iemand die je vertrouwt. Diegene kan met je meedenken over mogelijke vervolgstappen, door te praten kun jij verwerken wat er is gebeurd en bovendien kun je zo leren van je misstap en herhaling voorkomen.
Veilig beleggen
Beleggingsfraude is een groeiend probleem waarbij oplichters slim inspelen op de droom van mensen om snel en veel geld te verdienen. Door goed te letten op waarschuwingssignalen van scams en de juiste voorzorgsmaatregelen te nemen, kun jij voorkomen dat je het volgende slachtoffer wordt. Veilig beleggen doe je door je gezonde verstand te gebruiken en goed onderzoek te doen voordat je investeert. Als je dan toch nog twijfelt, dan kun je advies inwinnen bij een financieel expert. Veel plezier en succes!
